26.11.24

Mae'r diweddariad ar gynlluniau i warchod adeiladau hanesyddol allweddol yng Nghaerdydd gan gynnwys Y Plasty ar Heol Richmond, Yr Hen Lyfrgell ar yr Ais, a Merchant Place/Adeiladau Cory ym Mae Caerdydd wedi ei gyhoeddi gan Gyngor Caerdydd.

Dwedodd llefarydd ar ran Cyngor Caerdydd: "Mae'r adeiladau hyn yn helpu i ddiffinio hanes a chymeriad Caerdydd ac fel eu ceidwaid, mae'r Cyngor yn cymryd camau i'w gwarchod a'u cadw ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol."

"Yn dilyn ymyriad y Cyngor, mae'r gwaith o adnewyddu Merchant Place ac Adeiladau Cory wedi hen ddechrau a bydd yr adeiladau treftadaeth pwysig hyn yn cael eu defnyddio unwaith eto'n fuan heb unrhyw gost i'r trethdalwr. Nawr mae'r Cyngor yn edrych i sicrhau dyfodol hirdymor cynaliadwy i'r Plasty rhestredig Gradd II hanesyddol, trwy ddechrau proses sydd â'r nod o sicrhau buddsoddiad cyfalaf ar y farchnad agored.

"Yn amodol ar gytundeb gan bob parti, bydd y Cyngor hefyd yn manteisio ar y cyfle a gynigir gan ildiad cynnar Virgin Money o'u prydles ar yr uned ar lawr gwaelod yr Hen Lyfrgell, i helpu i gyflymu cynlluniau Coleg Brenhinol Cerdd a Drama Cymru i allu buddsoddi yn yr adeilad."

Yn ôl adroddiad a drafodwyd gan Gabinet Cyngor Caerdydd mewn cyfarfod Ddydd Iau 21 Tachwedd, mae disgwyl i'r gwaith o drawsnewid Merchant Place ac Adeiladau Cory yn gyfleuster addysgol newydd ar gyfer Coleg Chweched Dosbarth Caerdydd gael ei gwblhau yn haf 2026.

• Y Plasty 

Mae'r adroddiad yn nodi nad yw'r Plasty Rhestredig Gradd II "yn cael ei ddefnyddio'n ddigonol ar hyn o bryd gyda'r llawr cyntaf yn cael ei ddefnyddio'n anaml a'r ail lawr wedi ei gau oherwydd ei gyflwr gwael" ac nad oes ei angen ar y Cyngor.

Er bod gwaith atgyweirio hanfodol wedi'i wneud, mae'r eiddo yn gofyn am fuddsoddiad cyfalaf sylweddol i ddatrys materion amrywiol yn ymwneud ag adeiladwaith a strwythur yr adeilad. Yn ôl yr adroddiad, byddai lefel y buddsoddiad sydd ei angen "ond yn cael ei gyfiawnhau pe bai gan y Cyngor ddefnydd gweithredol hirdymor ar gyfer yr eiddo."

Mae gwaith yn mynd rhagddo i adnabod opsiynau llety amgen ar gyfer y nifer cyfyngedig o swyddogaethau dinesig sy'n cael eu cyflawni o'r adeilad a disgwylir i'r eiddo fod ar gael i'r farchnad tua diwedd y flwyddyn ariannol bresennol. Yna bydd canlyniadau'r broses hon yn cael eu hadrodd yn ôl i'r Cabinet am benderfyniad ar y ffordd orau ymlaen.

• Yr Hen Lyfrgell

Dechreuodd y cyngor ar brydles hir gyda Choleg Brenhinol Cerdd a Drama Cymru ar gyfer yr Hen Lyfrgell ym mis Mehefin 2023. Law yn llaw a gwaith adfer ar yr adeilad hanesyddol ar yr Ais, mae eu cynlluniau'n cynnwys cyflwyno mannau perfformio, arddangos ac ymarfer newydd.

Roedd y cytundeb gwreiddiol yn cynnwys gofyniad i CBCDC reoli'r uned llawr gwaelod a oedd wedi ei gosod i Virgin Money tan fis Mehefin 2034. Yn amodol ar gymeradwyaeth gan bob parti, bydd y brydles yn cael ei diwygio a bydd CBCDC yn cymryd cyfrifoldeb am y gofod ychwanegol yma yn yr adeilad hefyd.

Ni fyddai'r newid hwn yn effeithio ar Amgueddfa Caerdydd a bydd yn aros yn yr Hen Lyfrgell am y tro, nes y ceir cartref tymor hir mwy addas a chynaliadwy.

Bydd Cabinet Cyngor Caerdydd yn cyfarfod ddydd Iau 21 Tachwedd i ystyried yr argymhellion yn yr adroddiad. Mae gwe-ddarllediad o'r cyfarfod ar gael.